Her zaman iyi hikâye kazanır!
Morgan Housel, Her Zamanki Gibi kitabında hayal edebileceğimiz her şeyi düşünsek de hayatın bize hiç beklemediğimiz sürprizler sunduğunu hatırlatıyor ve yüzyıllardır değişmeyen evrensel gerçekleri rehber edinmenin faydasını, nedenleriyle birlikte tek tek gösteriyor.
MURAT CEM
İlk kitabı Paranın Psikolojisi ile Türkiye’de büyük bir okur kitlesine ulaşan Morgan Housel, "Hayatım boyunca yazmak istediğim kitap" dediği Her Zamanki Gibi'de bu defa insan psikolojisine ve dünyanın sürprizlere açık işleyişine odaklanıyor. Housel ilk kitabının devamı ve tamamlayıcısı olarak kurguladığı yeni kitabında iki önermeden yola çıkıyor. Bunlardan birincisi, insan psikolojisinin değişmez doğası:
"Dünya ne kadar değişirse değişsin, insan duyguları değişmez. Rakamları ölçmek kolaydır, takibini yapmak kolaydır, formülleştirmek kolaydır; ancak, duyguların ve hormonların biçimlendirdiği insan bir matematik denklemine indirgenemez. Ölçülmesi ve açıklanması zor olan, ayrıca asıl amaçtan tamamen kopuk görünebilen insan davranışlarını her zaman için hesaba dahil etmek gerekir"
İkinci önerme, dünyanın ve doğanın işleyişinin matematiğiyle ilgili:
"Dünya bugün nasıl görünürse görünsün, bir şey bugün ne kadar bariz ve net olursa olsun, kimsenin düşünmediği küçük bir tesadüf yüzünden, yarın her şey değişebilir. Birçok şey kont- rolümüz dışındadır. Yüksek olasılıklı küçük olaylar birleşir ve birbirini besleyerek bütünleşir. Uzun bir zaman diliminde bir araya gelen küçük değişiklikler, olağanüstü değişimler yaratır."
RİSKİN ÖNGÖRÜLEMEZ DOĞASI!
Bu iki fikirden hareketle de dünyayı ölçülemeyen güçlerin yönlendirdiği gerçeğinin tahmin yapmayı zorlaştırdığını; tahminleri, insanların davranışlarını ve karar verme süreçlerini yönlendiren olgulara dayandırmanın daha basit ve güvenilir bir yaklaşım sağladığını belirtiyor. Housel "Öngörüde bulunmayalım veya tahmin yürütmeyi tamamen bir kenara bırakalım" demiyor. Her zaman öngörülebilir ve tutarlı bir düzende işlemeyen bizimki gibi bir dünyada, belirsizliğin ardındaki matematikle başa çıkmanın zor olduğunu, bir anda her şeyin değişebildiğini, buna karşılık hiç değişmeyen zamansız olguları rehber edinmenin belirsizliğin karmaşıklığını basitleştirdiğini söylüyor.
"Geleceğin büyük olaylarının kimsenin öngörmediği sürprizler olacağına" işaret eden Housel, yolumuz boyunca değişebilecek birçok şey yerine, yüzlerce yıl önce olduğu gibi, bugün de doğru olan ve her zaman doğru kalacak evrensel gerçeklere daha çok dikkat edersek, gelecek ne getirirse getirsin, daha iyi seçimler yapabileceğimizi anlatıyor.
Her Zamanki Gibi'nin okura ilettiği nihai mesaj bu. Birbirinden bağımsız 23 bölüm olarak kurgulanmış olan kitap, Housel'ın kişisel hikâyesiyle başlıyor. Bu üzücü hikâye ile, kaderimizi belirleyen birçok şeyin kontrolümüz dışında gerçekleştiği fikrine çarpıcı bir giriş yapan Housel, izleyen bölümlerin her birinde farklı bir konuyu ele alarak, insanların değişmeyen davranışsal özelliklerine ve bunların karar alma süreçlerine nasıl yansıdığına ışık tutuyor. Riskin öngörülemez doğasını, riskten kaçınmanın ve olası risklere hazırlanmanın önemini, risk ve ödül ilişkisini, olasılık ve belirsizlik kavramlarını, insanların ezelden beri peşinde olduğu kesinlik arayışını tartışıyor. Yatırımda zaman ufuklarını, kısa ve uzun vadeli yaklaşımlarını ele alıyor. Sabrın değerini vurgulayarak, değerli bir şeye olabildiğince hızlı erişmek ve olabildiğince çok edinmek için fazla zorlamanın nasıl geri tepebileceğini açıklıyor.
BAŞARIDA ŞANSIN ROLÜ!
Hikâyelerin insanlar ve olaylar üzerindeki gücünü, teşvik faktörlerinin etkisini, avantajların sürdürülemez doğasını, kurumsal büyümenin uygun boyutunu, başarıda şansın ve becerinin rolünü, duygu ve beklentileri yönetmenin önemini, aşırı özgüven, iyimserlik ve karamsarlık kavramlarını ele alıyor. Bakış açısını yalnızca finans ve yatırımla sınırlamayan Housel, mükemmelliyetçiliğin kaybettirdiklerinden, kestirme yolların tehlikelerine; fikirlerin neden yayıldığından, ilerlemeyi ve yeniliği neyin tetiklediğine kadar hayata dair birçok konuya ışık tutuyor. Scala Yayıncılık’tan çıkan kitap 286 sayfa. Kitabı Canan Feyyat tercüme etmiş.
HİÇ DEĞİŞMEYEN ŞEYLER ÖNEMLİDİR!
“Amazon'un kurucusu Jeff Bezos, sıklıkla karşılaştığı bir soruya değinirken şöyle demişti: "Bana sık sık önümüzdeki 10 yılda nelerin değişeceğini soruyorlar. Bu soruyu hiç anlamıyorum. Önümüzdeki 10 yılda ne değişmeyecek? Şunu da belirteyim, aslında ikinci soru birincisinden daha önemli."
Hiç değişmeyen şeyler önemlidir, çünkü geleceği nasıl şekillendireceklerini bildiğinizden büyük ölçüde emin olabilirsiniz. Bezos, Amazon müşterilerinin düşük fiyat ve hızlı sevkiyat istemediği bir gelecek hayal etmenin imkânsız olduğunu, dolayısıyla da bu iki şeye çok büyük yatırım yapabileceğini söylüyor.
Bu felsefe, hayatın hemen her alanında sonuç veriyor. Hisse senedi piyasalarının önümüzdeki yıl (veya herhangi bir yıl) ne yapacağını hiç bilmiyorum. Ama insanların hırsa ve korkuya olan güçlü eğilimlerinin asla değişmeyeceğine çok inanıyorum. O yüzden de oturup bunlara kafa yoruyorum. Bir sonraki başkanlık seçimini kimin kazanacağı hakkında hiçbir fikrim yok. Ancak kabile kimliklerine olan bağlılıklarının, insanların düşüncelerini etkilediğinden eminim; 1000 yıl önce nasılsa bugün de aynı ve 1000 yıl sonra da değişmeyecek. Önümüzdeki on yılda hangi şirketlerin egemen olacağını bilemem. Ama şirket liderlerinin nasıl başarı sarhoşu olduklarını, tembelleştiklerini, kibire kapıldıklarını, sonunda da üstünlüklerini kaybettiklerini söyleyebilirim. Bu hikâye yüzlerce yıldır değişmedi, hiçbir zaman da değişmeyecek.
Filozoflar hayatımızın sonsuz sayıda farklı versiyonda gerçekleşebileceği ve bizim sadece bu özel versiyonda yaşadığımız fikrini yüzyıllardır tartışmaktalar. Bunu düşünmek çılgınca bir şey ve şu soruyu getiriyor: Hayatımızın sadece bu versiyonunda değil, hayal edilebilecek her versiyonunda geçerli olacak doğrular neler? Bu evrensel doğruların üzerinde durulması gereken en önemli konu olduğu gayet açık; çünkü bunlar şansa, talihe veya tesadüfe bağlı şeyler değil.”
